همواره بحث‌های ممیزی و یا عدم انتشار و … ملازم بحث صنعت نشر و کتاب بوده است. آمریکا نیز این موضوع مستثنا نبوده و در تاریخ این کشور نیز شاهد چنین مواردی هستیم. اگرچه شاید روال این امور در آمریکا تفاوت‌هایی با خیلی از موارد مشابه در کشورهای دیگر داشته باشد و ایضاً سر و صدای کم‌تری داشته باشد، ولی به معنی نبود آن نیست. به طور کلی در آمریکا سازمانی معین با نام ممیزی کتاب وجود خارجی ندارد، بلکه این گروه‌های محلی و لابی‌ها و البته ساختار و سازوکارهای اقتصادی این کشور هستند که در این موارد نقش ایفا می‌نمایند. بنابراین شاهد این هستیم که در آمریکا نیز به مانند دیگر کشورهای جهان، کتاب‌هایی بوده‌اند که پس از انتشار و توزیع از کتابفروشی‌ها جمع‌آوری شده‌اند.
ممیزی کتاب در امریکا در سال‌های پس از آن نیز بسیار چالش برانگیز بوده و باعث شده تا از انتشار کتاب‌های فراوانی توسط دادگاه‌های فدرال جلوگیری شود. انجمن کتابخانه‌های امریکا تنها در فواصل سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۹ میلادی لیستی بالغ بر ۱۰۰ عنوان کتاب منتشر نموده که هدف سانسور و محدودیت‌های مختلف از قبیل عدم انتشار، جمع‌آوری، از بین بردن توسط گروه‌های مختلف سیاسی، مذهبی، اجتماعی و … در این کشور قرار گرفته‌اند. در میان این کتاب‌ها اسامی مانند ماجراهای هاکلبری فین، ماجراهای تام سایر، سری کتاب‌های هری پاتر و… به چشم می‌خورد که برخی از این کتاب‌ها در خود امریکا تبدیل به فیلم شده‌اند اما از چاپ و انتشار کتاب‌های آن جلوگیری به عمل آمده است.
با توجه به مطالب گفته شده در سلسله یادداشت‌های «کتاب‌های ممنوع» سعی خواهد شد تا کتاب‌های مختلفی که درگیر مسائل ممیزی، سانسور، مخالفت‌های اجتماعی و … شده‌اند، مورد بررسی قرار گیرند.
*****
یکی از رمان‌های معروف در آمریکا، رمان «بر باد رفته» اثر مارگارت میچل است.(معرفی رمان بر باد رفته) این رمان که در دهه ۱۹۳۰ نوشته شده، توانست در ۶ ماه اول به فروش حدود ۱ میلیون نسخه و در دو سال اول حدود ۱ و نیم میلیون نسخه برسد. با این حال با توجه موضوع و محتوای کتاب، انتشار آن بدون اعتراض و مشکل نبوده است. «بربادرفته» حتی پیش از انتشار، توجه عموم و هیئت های ممیزی را به خود جلب کرد. با این حال، شرکت مک میلان با به راه انداختن جنگ تبلیغاتی توانست صد هزار نسخه از این رمان را پیش از آغاز فروش کتاب تولید کند که این کار باعث شد تهدیدهای جان سامنر و انجمن نگهبانی و حراست نیویورک در هنگام اولین انتشار اثر در سال ۱۹۳۶ خنثی شود. انجمن نگهبانی و حراست نیویورک به ازدواج‌های پشت سر هم اسکارلت اوهارا و رفتار بی پروای او، و همین طور تجاوز به اسکارلت، آن هم در حالی که در آن موقع در داستان زن متأهلی است، اعتراض کرد؛ اما افکار عمومی از این رمان حمایت می کرد. در بوستون، انجمن نگهبانی و حراست تلاش می کرد توجه و نگرانی عموم را به اهمیت جایگاه خانم بل واتلینگ، صاحب خانهای بدنام در بخشی از رمان، و نیز استفاده از فحش های زشت در آن برانگیزد. اما کتاب‌فروش‌ها حاضر نبودند از منافع زیاد جنگ تبلیغاتی – که انتشارات مک میلان به آنها وعده داده بود – چشم پوشی کنند. درواقع، همین افشاگری جزئی علیه کتاب، فروش این رمان را بسیار زیاد کرد.
تا زمانی که این رمان به عنوان منبع درسی تکمیلی وارد مدارس نشده بود، هیچ شخص یا گروهی مستقیما به آن اعتراض نکرد. در سال ۱۹۶۳، لی بورس، از رؤسای گروه های زبان انگلیسی در دبیرستان ها و مدیران مدارس درباره موضوع ممیزی ایالت ویسکانسین تحقیقی انجام داد. در ناحیه‌ای که اسم آن ذکر نشده در همین ایالت یک روحانی و یکی از والدین به قرار گرفتن این رمان در منابع درسی پیشنهادی اعتراض کردند؛ زیرا آنها به بی‌اخلاقی‌های اسکارلت معترض بودند. اداره آموزش این کتاب را در منابع درسی نگاه داشت. بورِس در تحقیق ملی خود از متصدیان کتابخانه مدارس و رؤسای گروه‌های انگلیسی دبیرستان ها گزارش داد که یک معلم در ایالتی که اسم آن ذکر نشده، به وجود این کتاب در کتابخانه دبیرستان معترض شده و ادعا کرده بود ممکن است افراد با خواندن این رمان دچار «کژفهمی» شوند. برای همین این رمان را در قفسه‌ای در بسته قرار دادند و آن را از دسترس دانش‌آموزان خارج کردند.
در سال ۱۹۷۸، براساس گزارش انجمن معلمان دبیرستان آناهایم، در همان زمانی که رمان سیلاس مارنر اثر جورج الیوت ممیزی شد، مسئولان مدرسه در ناحیه اموزشی دبیرستان یونیون در شهر آناهایم (کالیفرنیا) این رمان را نیز در همه کلاس‌های درس انگلیسی ممنوع کردند. والدین «رفتار بی‌رحمانه» و «غیراخلاقی» اسکارلت را مورد انتقاد قرار دادند و از تصویر منفی که رمان درباره برده‌های آزاد ارائه می‌دهد، ابراز نگرانی کردند.
در سال ۱۹۸۴، یکی از اعضای انجمن شهرداری در شهر ووکه گان در ایالت ایلینوی به قرار داشتن این رمان در فهرست دروس اجباری مدارس ناحیه آموزشی ووکه گان اعتراض کرد. او به «نژادپرستی» و «زبان ناپسند» این کتاب معترض بود. مهم‌ترین اعتراض او به تکرار کلمه «کاکاسیا» در رمان مربوط می شد. رمان‌های دیگری نیز در این شکایت مطرح شدند؛ از جمله “سیاهی روی عرشه نارسیس” اثر جوزف کنراد، “کشتن مرغ مینا” اثر هارپر لی، “کلبه عمو تام” اثر هریت بیچر استو و “ماجراهای هاکلبری فین” اثر مارک تواین. همه این رمان‌ها نیز به این دلیل از فهرست دروس حذف شدند.
منبع:
کتاب‌های ممنوع؛ سرگذشت رمان‌های ممنوع شده به دلایل اجتماعی در آمریکا و جهان – نوشته دان سوا – ترجمه طاهره رضایی و محسن حنیف – جلد ۲ – انتشارات علمی و فرهنگی – سال ۱۳۹۶