واکنش جراید
در روزنامهٔ «پاتریا» چاپ هاوانا در تلاش برای بسیج مردم کوبا علیه «متمم پلات» اعلام کرد:
شک نیست تصویب «متمم پلات» از این تفکر غلط سرچشمه گرفت که مردم کوبا آن را خواهند پذیرفت. این قانون بر ما تحمیل شده، بنابراین بر ماست که از امروز تا هر زمان که لازم شد تمام انرژی خود را فعالانه در مبارزه با این تفکر غلط به کار بریم، زیرا ما شک نداریم روزی که مردم آمریکا از واقعیات باخبر شوند، این گام‌ها را بازپس خواهند کشید و این اقدام به مثابهٔ بازگرداندن حرمت و شرافت به ملت آمریکاست که اکنون آلوده شده … و این البته به خاطر سیاست گستاخ، حیله‌گر و ننگ‌آور کارگردانان آنها [دولت آمریکا] است.
شروع تظاهرات
بلافاصله تهدیدات به اطلاع نمایندگان رسانده می‌شد و فشار آنقدر شدید بود که مانع از انحلال مجلس و اعلام برای برگزاری انتخابات جدید شد؛ اما برای فرونشاندن موج اعتراض مردم کاری از دست کسی برنمی‌آمد. در شب ۲ مارس، تظاهرات عظیمی توأم با راهپیمایی‌ها و مشعل‌گردانی‌های دامنه‌دار در هاوانا برگزار گردید. بیشتر از ۱۵ هزار کوبایی، از تمام طبقات و گروه‌های سیاسی به سوی محل «مجلس مؤسسان» روانه شدند و در حالی که جمعیت در اطراف «تئاترو مارتی» اجتماع کرده بودند یکی از نمایندگان برای آنها سخنرانی کرد و نظر آنها را در محکوم کردن «متمم پلات» تأیید نمود. آنگاه دامنه تظاهرات به مقابل کاخ فرمانداری کشیده شد و قطعنامه‌ای به صورت درخواست تسلیم وود گردید که در آن نه تنها «متمم پلات» محکوم می‌شد، بلکه شیوهٔ تهیه و تصویب غیرعادی و برق‌آسای «متمم» و ابلاغ آن به کوبا نیز مورد اعتراض شدید مردم قرار داشت.
در ۳ مارس تظاهرات اعتراض‌آمیز تازه‌ای علیه آمریکا در هاوانا صورت گرفت. در همین حال در شهرهای دیگر نیز شهرداری‌ها مرکز اجتماع مردم شدند و سیل پیام‌ها و تلگرام‌ها و نامه‌ها به دولت‌های محلی، هاوانا و واشنگتن سرازیر گردید. راهپیمایی‌ها و تظاهرات سراسر جزیره را فرا گرفت. مردم با پرچم‌های برافراشته کوبا به حرکت درآمدند و پلاکاردهایی از قبیل «متمم پلات نه!» (Nada de Enmienda Platt!) «پایگاه‌های زغال سنگ نه!» (Nada de Carboneras!) با خود حمل می‌کردند.
واکنش مزرعه داران و بازرگانان
اکثر مزرعه‌داران و بازرگانان کوبا با تصویب «متمم پلات» نظر مساعد داشتند ولی از «مجلس مؤسسان» خواستند که قبل از رأی نهایی با ایالات متحده وارد مذاکره شده و طرحی به منظور مبادلهٔ متقابل کالا بین دو کشور (که طبعاً به نفع کوبا بود) به امضا برسانند.
اسنادی که پیش در آمد استعمار آمریکا بر کوبا بود
در مقدمهٔ گزارش علاوه بر «متمم پلات» به دو سند دیگر یعنی «طرح مشترک کنگره» مصوب آوریل ۱۸۹۸ و «پیمان پاریس» نیز اشاره شده است و هدف این بوده که ثابت کند اولی ناقض مفاد و اصول مندرج در دو سند دیگر است؛ زیرا «متمم پلات» در اصل اقدامی برای کشاندن کوبا به زیر سلطهٔ همه‌جانبهٔ ایالات متحده آمریکا بود بدون توجه به لزوم انجام تعهداتی که کنگره طی آن حاکمیت مردم کوبا را بر این کشور به رسمیت شناخته بود. گو اینکه کنگره ایالات متحده فقط حق قانون‌گذاری برای کشور خود را داشت، با این حال خود را محق دانسته بود که با تصویب این قانون اراده‌اش را به مردم کوبا دیکته کند و از آنها بخواهد که یا به ادامه اشغال نظامی گردن نهند و یا «متمم پلات» را بپذیرند. در خاتمه مقدمه چنین توضیح داده شده بود که در مقام دفاع کامل در مقابل ایالات متحده و به خاطر روشن ساختن اوضاع در برابر چشم مردم دنیا، این سند به تجزیه و تحلیل تک‌تک مواد مندرج در «متمم» می‌پردازد.
سرانجام متمم پلات
در اوایل آوریل ۱۹۰۱، روزنامه «پاتریا» گزارش داد که «متمم پلات» عملاً توسط کوبا رد شده است. در ۳ آوریل «مجلس مؤسسان» با رأی قاطع ۲۳ رأی مخالف در برابر ۳ رأی موافق طرحی را که از طرف گونزالودو کوئسادا پیشنهاد شد و وجه تعدیل شده‌ای از «متمم پلات» بود، رد کرد. از ۶ آوریل آخرین بحث‌ها دربارهٔ تصمیم نهایی آغاز شد؛ و سرانجام در ۱۲ آوریل اصل «متمم پلات» با ۲۴ رأی مخالف در مقابل ۲ رأی موافق با شکست قاطع مواجه شد.
حمایت از کوبا یا نابود کردن آن؟
دکترین مونرو که اصلی برای حمایت از کشورهای نیم‌کرهٔ غربی بود، اکنون برای نابود کردن استقلال جمهوری کوبا به کار گرفته می‌شد. صاحبان سرمایهٔ آمریکایی، به ویژه «شوگر تراست» خواستار اطمینان خاطر از طرف ایالات متحده بودند که در کوبا از «حمایت لازم» دولت برخوردار باشد و در مواقع ضروری دخالت به سرعت انجام گیرد. به عقیدهٔ پروفسور «ادوین ام. بورچارد»، «کشت نیشکر که عمده‌ترین محصول کوبا بود تنها از طریق امتیازهای دولتی به شرکت‌های بزرگ و با استفاده از کارگران کوبایی با دستمزد ناچیز می‌توانست قابل رقابت با محصولات ایالات متحده باشد.» از همین رو بلافاصله پس از تصویب «متمم پلات»، مجله «نیشن» گزارش کرد که «شوگر تراست» (امریکن شوگر کمپانی) سرمایه‌گذاری خود را در کوبا با ابعاد عظیمی گسترش داده است و پیش‌بینی کرد «به زودی اراضی جدیدی در سراسر جزیره خریداری خواهد شد.» در همین موقع بود که این شرکت خواستار صدور آزاد شکر از کوبا به خاک ایالات متحد آمریکا شد.
شاید دردناک‌ترین جنبهٔ تلاش تبلیغاتی دولت آمریکا برای متقاعد ساختن ملت‌های کوبا و آمریکا در قبول «متمم پلات» این بود که می‌کوشید طوری وانمود کند این طرح برای حمایت و استقلال کوبا بود و نه نابود ساختن آن.
کشمش بر سر مسأله کاهش متقابل تعرفه‌ها
در اوایل سال ۱۸۹۹، ژنرال جیمس اچ. ویلسون به واشنگتن گزارش داد برقرار ساختن یک سیستم روابط تجاری صحیح و پایدار بهتر از سازش‌های سیاسی با کوباست. وسیله‌ای که می‌توانست راه رسیدن به این هدف را هموار سازد سیستم معاملات متقابل (رسیپراسیتی) یا کاهش متقابل در حقوق و تعرفه‌های گمرکی بود.
البته روابط سیاسی‌ـ‌اقتصادی کوبا تا آنجا که به آمریکا مربوط می‌شد از هم تفکیک‌ناپذیر بودند. از آنجا که هدف اصلی «متمم پلات» حمایت از منافع سرمایه‌داران آمریکایی در جزیره بود، منطقی به نظر می‌رسید که تصویب این «متمم» با تنظیم برنامه‌های اجرایی دیگری پیگیری گردد. صاحبان منافع بازرگانی آمریکا در کوبا نیز، مانند ویلسون عقیده داشتند که توافق بر سر یک سیستم کاهش متقابل بهترین وسیله برای رسیدن به اهداف آنهاست. با اجازهٔ صدور آزاد شکر کوبا به ایالات متحده، سرمایه‌داران شکر در کوبا از سود بیشتری برخوردار می‌شدند و میزان و ابعاد فعالیت‌های آنها نیز گسترش می‌یافت. هم‌چنین سود تصفیه‌خانه‌های شکر در آمریکا نیز که عمدتاً تحت کنترل «شرکت تصفیهٔ شکر آمریکا» یا «شوگر تراست» بودند افزایش می‌یافت. ژنرال لنارد وود نیز در اولین گزارش سالانهٔ خود در سال ۱۹۰۰، لزوم برقراری سیستم کاهش متقابل تعرفه‌ها و تأثیر آن را در توسعهٔ روابط بازرگانی از لحاظ صادرات و واردات کوبا مورد تأکید قرار داد. روت، وزیر جنگ نیز، اهمیت کاهش تعرفهٔ گمرکی بر شکر و تنباکوی کوبا را تأیید کرده و تصویر عظیم و فریبنده‌ای نیز برای صادرات کالاهای آمریکایی به کوبا ترسیم کرده بود.
نامه‌های وود
وود بعدها اصل این تز را در نامه‌های بسیار طولانی و محرمانه ۲۸ اکتبر ۱۹۰۱ خود به رئیس‌جمهور تئودور روزولت فاش ساخت. این نامه در فاش‌سازی اهداف امپریالیسم در زمینهٔ ایجاد سیستم معاملات متقابل به قدری جالب است که جا دارد از آن به تفصیل نقل قول کنیم.
متن نامه
اینجا طبیعتاً کشور شکر و تنباکو است و از آنجا که ما فعلاً می‌بایست سرنوشت سیاسی و اقتصادی آن را در کنترل خود داشته باشیم، چون به احتمال قریب به یقین یک روز به ما تعلق خواهد گرفت، بنابراین به عقیدهٔ من سیاست صحیح آن است که ما آن را همیشه در حال ترقی، توسعه و رونق نگه داریم.
با کنترلی که ما اکنون روی کوبا داریم [به کمک «متمم پلات»] ـ کنترلی که به زودی به صورت حکومت کامل بر سرزمین تصرف شده‌ای درخواهد آمد ـ و با ترکیب کردن آن با سایر مناطق تولید شکر که در دست داریم، در اندک مدت ما خواهیم توانست کنترل محصول شکر را در دنیا ـ یا لااقل قسمت اعظم آن ـ در اختیار خود داشته باشیم.
من عقیده دارم که کوبا می‌تواند سودبخش‌ترین متعلقات ایالات متحده آمریکا گردد. این سرزمین دست کم به اندازه دو ایالت جنوبی ما ارزش دارد و شاید هم سه ایالت، به استثنای تگزاس … احتمالاً به محض آنکه صاحبان صنایع شکر داخلی به نحوهٔ سیاست اقتصادی ما در کوبا پی ببرند خواهند خواست که بیشتر فعالیت‌های خود را در این صنعت به کوبا منتقل سازند، به طوری که با گسترش سرمایه‌ها و انرژی عظیمی که کوبا دارای آن است این جزیره خود به خود «آمریکایی» شده و ما به زودی یکی از غنی‌ترین متعلقات روی زمین را در اختیار خواهیم داشت …
واکنش روزولت به این نامه‌ها
روزولت فوری این نامه را جواب داد و به وود گفت که بسیار مسرور است که چنین توصیف دقیقی را در مورد مصالح و منافع آمریکا از او دریافت می‌کند.
منافع شوگر تراست در سیاست کاهش تعرفه‌ها
یکی از قدرتمندترین مبلّغین در پشتیبانی از سیاست کاهش متقابل تعرفه‌ها «شوگر تراست» یا «شرکت تصفیهٔ شکر آمریکا» بود. اجرای موفقیت‌آمیز این سیاست از چند جهت برای «شوگر تراست» سودهای بسیار هنگفتی در برداشت. اول آنکه علاوه بر منافعی که در پی تسهیلات صدور شکر به آمریکا نصیب این شرکت می‌شد، شعبه‌های دیگر این شرکت در خاک آمریکا نیز قادر می‌شدند شکر خام را با قیمت نازل از سایر نیشکرکاران کوبا خریداری کنند. ثانیاً، از آنجا که سایر مزرعه‌داران کوبا قادر نبودند زیر فشار عظیم این شرکت قیمت‌های خود را تغییر دهند، در آینده با گشوده شدن بازار آمریکا به روی شکر کوبا، «شوگر تراست» قدرت بیشتری در زمینهٔ انحصار قیمت و در نهایت کنترل کامل صنعت شکر کوبا به دست می‌آورد. بالاخره، با وارد کردن شکر کوبا به صورت آزاد، یا دست‌کم با کاهش‌های فاحش در میزان تعرفه‌ها، «شوگر تراست» قادر می‌شد رقبای خود را در صنعت کشت چغندر قند نابود کند.
اولین کسی که کاهش متقابل تعرفه‌ها را مطرح کرد
نخستین کسی که در اولین جلسه «کمیسیون بررسی راه‌ها و روش‌ها» دربارهٔ کاهش متقابل تعرفه‌های گمرکی صحبت کرد ادوین اتکینس بود. او خواستار حذف مالیات گمرکی آمریکا از شکر وارداتی کوبا و کاهش ۵۰ درصد مالیات همهٔ اجناس مورد داد و ستد بین آمریکا و کوبا گردید؛ اما مخالفین اتکینس به زودی با تذکر این مطلب که او خود از سهامداران «شوگر تراست» و سایر شرکت‌های تولید شکر در کوبا است، اعتبار و اهمیت سخنان او را تقریباً خنثی کردند. تنها اثری که اظهارات اتکینس روی اعضای کمیسیون نهاد این بود که در واقع تنها «شرکت تصفیهٔ شکر آمریکا» است که از کاهش متقابل تعرفه‌ها سود می‌برد.
کوبای سوسیالیست
در این جو سوزان سیاسی از اتهام‌زدن‌ها و متهم شدن‌های متقابل، فساد، خدعه، بی‌ایمانی به دستگاه و دلال‌بازی برای «شوگر تراست»، توطئه‌های امپریالیست‌ها و ضدامپریالیست‌ها و در عین حال حاصل مجموعهٔ این وقایع به طور اجتناب‌ناپذیر، یک کوبای سوسیالیست بود که در سال ۱۹۰۲ «جمهوری کوبا» تولد یافت.