این رویدادی است که هیچ گوشی همانندش را نشنیده. ای کاش مادر نزاده بودم یا پیش از این مرده و از یاد رفته بودم. این درندگان هیچ‌کس را زنده نگذاشتند و زنان و مردان و اطفال را کشتند. شکم‌های زنان آبستن را دریدند و جنین‌ها را نابود کردند. اسلام و مسلمانان در این مدت سختی‌هایی کشیدند که هیچ یک از امت‌های دیگر نکشیدند. انا لله و انا الیه راجعون و لاحول و لاقوه الا بالله العلى العظیم.
شاید این توصیفات ابن اثیر که شاهد زندهٔ حملهٔ مغول به ایران بوده است، واضح‌ترین و صادق‌ترین تصویری باشد که از حملهٔ مغول به ایران داریم. اما چطور این اتفاق افتاد؟
جهان اسلام در آن روزگار از چند طرف تهدید می‌شد. در سر حدات شام، فلسطین و مصر، صلیبیون حمله کرده بودند. مسیحیان گرجستان از شمال یورش می‌آوردند. هندوها از هند لشکر می‌کشیدند. ترکان در شمال شرق به آذربایجان دست درازی می کردند. با این حال خلیفهٔ عباسی، الناصر بالدین الله، به تحریک حکومت‌های داخلی علیه یکدیگر می‌پرداخت. هر که قوی‌تر بود را خلعت می‌فرستاد و ترغیب به برداشتن مدعیان می‌کرد. همین تحریکات بود که باعث رویارویی خوارزمشاهیان و غوریان گشت. غوریان شکست خوردند و سد بلاد اسلام با هندوها شکست. وقتی محمد خوارزمشاه خزائن غزنین را گشود، نامه‌های تحریک آمیز خلیفه را در همراهی با دشمن خود دید. آن را حجتی بر بی‌صلاحیتی و خلع وی دانست و با لشگری به قصد نابودی خلافت راهی بغداد شد. خلیفه دستپاچه دست به دامن دشمن دیرین خود اسماعیلیه شد. اما فقط طوفان اسد آباد همدان توانست جلو محمد خوارزمشاه را بگیرد. خلیفهٔ عباسی در بوق کرد که هیچ قدرتی یارای نابودی سیاه‌جامگان را ندارد. از آن طرف صلیبیون که در جنگ با صلاح‌الدین شکست پشت شکست نصیبشان می‌شد، با کمک زنان مسیحی حرم‌سرای مغول، این قدرت زرد تازه برخواسته را تشویق به حمله به بلاد مسلمین و محاصرهٔ صلاح‌الدین کردند. چنگیز آن‌قدر فتح کرد که با خوارزمشاهیان هم مرز شد. خلیفهٔ عباسی که قدرتی قوی‌تر از خوارزمشاه دید دست دوستی به سوی چنگیز دراز کرد. پیک و سفیر فرستاد و وعدهٔ فرستادن ۱۰ هزار سرباز به مغولان را داد. محمد خوارزمشاه برای همسایهٔ تازه‌وارد بازرگانانی با پارچه‌های نفیس فرستاد. چنگیز هم در جواب ۴۵۰ مسلمان بازرگان با مال‌التجاره فراوان روانهٔ ایران کرد. اما جاسوسان به شاه خوارزم خبر دادند که مغولان در حال تهیه اسلحه‌اند و بازرگانان، جاسوسان پیش قراول سپاه چنگیزند. محمد خوارزمشاه دستور قتل بازرگانان را صادر کرد. خیانت‌های عباسیان و اشتباهات جنگی محمد خوارزمشاه، ایران را طعمهٔ مغولان کرد. و شد آنچه ابن اثیر روایت کرد. اما این پایان ماجرا نبود.